De WHO-code en ethische beroepsuitoefening

Afgelopen week raakte ik betrokken bij een discussie over een ‘fout’ gesponsord evenement rondom geboortezorg. Welk evenement het was, is niet zo relevant, want het is één van de vele die eraan ten prooi vallen. Wat ‘fout’ is, is wel relevant: mijn definitie daarvan is ‘door een overtreder van de internationale WHO-code, die de marketing van vervangingsmiddelen voor moedermelk aan banden legt’. Eén van de deelnemers aan de discussie (op een besloten Facebookgroep) liet weten er niet heen te gaan, omdat ze wegblijft van dat soort WHO-code-overtredingen. Daar werd ik blij van. Dat het alweer zover was en dat de organisatie zich ertoe had laten verleiden om deze twee sponsoren uit te nodigen, daar kon ik wel om janken. Wanneer nemen zorgverleners nu eindelijk hun ethische verantwoordelijkheid en zien ze af van dit soort financiering van hun bijeenkomsten? Dat zal nog wel even op zich laten wachten; eerlijk gezegd zie ik daarvoor maar één oplossing: een totaalverbod door de overheid, toezicht op de naleving en stevige sancties bij overtreding.

Onderstaand vind je een compilatie van mijn reacties in de discussie (de citaten, waarvan er een paar van anderen zijn; ik heb ze niet veranderd, enkel geanonimiseerd). Ze zijn emotioneel geladen, omdat ik me erg boos maakte over de misleiding door de industrie en het gebrek aan alertheid door organisatoren. Ik sta in deze reacties als het ware met de handen in de lucht uit pure machteloosheid.

Het zotte was dat er verwarring ontstond over de vraag of deze sponsoring in orde was of niet. Iemand zei: “Hoezo wel reclame toestaan voor kunstvoeding vanaf 6 maanden? Kappen met die onzin. Dit frustreert me enorm.”

Ik bracht in dat het me verontrust dat niet alle organiserende partijen meteen naar de financiering hebben gevraagd, in een stadium waarin daaraan ook nog wat kon worden veranderd: “Dat is toch één van de eerste dingen die je doet bij zoiets als deelnemen aan een symposium? Iedereen WEET toch dat in ons vakgebied dit een heel risicovol ding is, dat de kunstvoedingsindustrie zich er ALTIJD weer in probeert te werken en dat je daar SUPERALERT op moet zijn? En dat je ook een visie daarin moet hanteren en (…) niet moet meedoen, gewoon met veel lawaai moet boycotten? Wat is het dan voor club die dit wél heeft georganiseerd? Wie zijn dat? Wat snappen ze van het perinatale gebied, waarvan borstvoeding een onlosmakelijk onderdeel is? Sorry, maar ik ben (…) flink nijdig hierover. De kunstvoedingsindustrie flikt het gewoon iedere keer weer. Ze lachen in hun vuistje: weer een club dommerds die het niet in de gaten heeft gehad en het heeft laten gebeuren.”

Dat is namelijk echt zo: iedere keer hoor je dat het een volgende keer niet weer gebeurt, maar dat is niet zo. Het gebeurt aldoor weer, want overal zitten iedere keer net weer andere mensen die net weer andere afwegingen maken en dan gaat het zomaar weer mis. En vervolgens zegt de organisatie dan dat het wettelijk is toegestaan en soms is dat, verdorie, inderdaad het geval. Er zijn echter ook heel wat situaties waarin dat niet zo is en de ‘weegpunten’-folder van de Landelijke Borstvoedingsraad kan daarbij behulpzaam zijn.

De vraag is natuurlijk altijd: moet je je bij foute sponsoring terugtrekken of is het in zo’n setting waarin men het niet begrijpt, juist éxtra belangrijk dat je aanwezig bent om dat tegengeluid te laten horen? Het is een uiterst ingewikkelde afweging. Ik zei er dit over: “Ja, het is zeker belangrijk dat ze het gaan snappen, maar het is nog belangrijker volgens mij dat iedereen die het al snapt, veel consequenter is aangaande deelname aan fout gesponsorde evenementen en daar dan stevig kond van doet. Er staat gewoon weer een kraampje; alle mensen die daar komen, krijgen gewoon weer al die shit uitgedeeld en lopen mogelijk weer de hele dag met zo'n achterlijk tasje rond met een dik vet logo erop of schrijven met die pennen op een schrijfblok van die industrie die de boel belazert. Inprenting, inprenting, inprenting... daar is het om te doen en dat lukt ook iedere keer weer belachelijk goed. Men vindt gewoon toch aldoor weer clubs die het 'even' niet door hebben en het toestaan en zeggen: "Volgende keer anders", en ik maak me daar zo boos over. Ze krijgen daar alleen maar de kans toe omdat er aldoor weer organisaties zijn die het of niet weten of niet kan schelen of veel te weinig weerstand ondervinden van mede-organisatoren die het wél weten, maar zich er niet om terugtrekken. Ik word er moedeloos van.

En het is trouwens onzin dat het wettelijk mag. Ik heb het schema doorlopen en ik zie helemaal niet welke route men dan volgt in de beslisboom waarbij men uitkomt op 'het mag'. Ben ik zo onnozel of gaat er ergens anders iets heel erg mis...? [Zie bovengenoemde link voor de folder.] Ik vind dat je de onderste arm moet kiezen, want er komen ook moeders [naar dit evenement]. Op de laatste vraag kun je volgens mij alleen maar 'nee' antwoorden en dus is het een dikke rode OVERTREDING!
En natuurlijk is het goed dat er nu een toezegging is (overigens kan dat best weer mislopen als er dan weer andere organisatoren zijn...), maar nu is er weer een groep mensen die blootstaat aan die onzin en die, door een air van goedkeuring door de organisatie (want ze staan er immers), de indruk krijgt dat het wel okay is met die kunstvoedingsindustrie. Allemaal mensen die of als ouder ermee te maken krijgen of er als professional over moeten adviseren... beide een slechte zaak.

Ik weet dat ik heel boos klink nu, maar ik ben er ook boos over. Dit is waar ik dag in, dag uit, tegen moet strijden, tegen het idee dat het niet zo veel uitmaakt of je borstvoeding geeft of kunstmatige zuigelingenvoeding. Dat is de reden dat ons vak bestaat. Het is ook de reden dat we met zoveel ellende te maken hebben, want die industrie gooit er zo belachelijk veel geld tegenaan om mensen een rad voor ogen te draaien... daar kunnen wij gewoon niet tegenop. En als het dan in onze 'eigen' gelederen ook nog fout gaat, ben ik des te meer teleurgesteld...”

Toen kwam de vraag of ik een brief wilde schrijven naar de organisatoren.

“Ja, dat moet ik misschien maar doen (…). En ik denk echt dat alle clubs die iets organiseren nooit moeten wachten tot ze iets te horen krijgen over sponsoring, maar dat ze heel proactief altijd moeten VRAGEN naar de sponsoring alvorens ze ook maar enigszins met een organisatie in zee gaan. We zeggen dat ook voor ons eigen gebied: als goede sprekers niet meer naar fout gesponsorde evenementen gaan om te spreken, krijgen die alleen maar flutsprekers. Vroeg of laat maakt dat een verschil, zeker als die sprekers zich ook duidelijk zo profileren en niet voor het geld of de eer gaan.”

Mensen werden uitgenodigd aanwezig te zijn om hun stem te laten horen. Dat is zeker nodig, maar ja… De toegang was voor bepaalde doelgroepen gratis en ze konden zelfs hun reiskosten declareren. Niet uit de lucht gegrepen kom ik dan tot de conclusie dat dat kan omdat er zoveel fout sponsorgeld is: als je er heen gaat, ontvang je dus indirect je geld van die WHO-code-overtreders. Dat het gratis is en dat je kosten mag declareren, wekt een positieve indruk… doel weer bereikt.

De samenvatting van het net uitgekomen rapport over de WHO-code schendingen

Oorspronkelijk ging de discussiedraad overigens niet over de overtreding en ik werd voor sommigen langzaam irritant, zo was mijn indruk: “Sorry, als jullie vinden dat ik er te veel over heb gezegd, maar in zijn algemeenheid wordt er gewoon veel te weinig over gezegd. Dat mensen er niet bij stilstaan, is precies de reden dat het aldoor weer misgaat en het is ook een beetje standaard dat de klachten daarover weliswaar worden gehoord, maar toch vaak ook een beetje worden ervaren als input die (en soms ook als gezeur dat) niet te lang moet duren, terwijl de effecten van die agressieve marketing en daardoor gebrek aan borstvoeding bij cliënten en baby's juist levenslang zijn...!”

Daarop kwam de vraag of zo’n overtreding kan worden aangegeven of ‘alleen maar’ een ethische overtreding is. Ik vroeg: “(…) hebben we een wettelijke richtlijn nodig om te weten dat we onze buurman niet moeten bestelen, dat we een ander niet mogen misleiden, dat we een anders gezondheid niet mogen schaden? Het is onethisch om je gedrag pas aan te passen als er een regel voor is, terwijl je weet dat je fout bezig bent. De WHO-code is heel helder over wat niet mag en Nederland heeft die code ondertekend. Dat men vervolgens zo'n flutwetgeving maakt, tsja, dat is erg genoeg, maar iedereen kan de WHO-code als leidraad nemen. De scope daarvan is ALLE voeding die product moedermelk vervangt, plus flessen en spenen, omdat die het proces borstvoeding ondermijnen.

Het probleem is bovendien dat het die bedrijven niet zozeer gaat om WELK product er op dat moment [tijdens een evenement] met folders wordt aangeprezen. Het gaat ze om logoherkenning, om inprenting, om gezien te worden, om leuke babbeltjes met de doelgroep te maken. En als dat dan ook nog professionals betreft... des te beter, want die adviseren aan de klanten, die vervolgens dat product eindeloos lang in hun boodschappenwagen stoppen en die waarschijnlijk bij een volgend kind wéér voor dat merk kiezen. Dáár gaat het om, niet om welke folder of welk product. Dat is voor die industrie van ondergeschikt belang. Dat product komt vanzelf, als het logo maar op het netvlies gebrand staat. Kent iedereen hier 'The Politics of Breastfeeding' van Gabrielle Palmer? Van harte aanbevolen!

(…) En ik weet ook niet altijd of het beter is als je helemaal niet meer wordt gehoord of in ieder geval niet binnen de kringen waar die foute sponsoring niet als een probleem wordt gezien. Ik weet alleen wel dat het inbrengen van bezwaren in een fase waarin er nog invloed op keuzes voor sponsoren mogelijk is, de enige manier is waarop je het kunt veranderen. Het SBO-congres is al een paar jaren sponsorvrij! Voorwaarde is dan wel dat iedereen zich bewust is van het belang van zorgvuldigheid op dat punt en dat bewustzijn ontstaat alleen als er steeds wéér over wordt gesproken, niet als dat ergens door een kleine groep wordt gedaan waar velen niet meeluisteren.”

Iemand kwam met het voorstel om tijdens de bijeenkomst plenair te benoemen dat hier een over het hoofd gezien ethisch knelpunt speelt dat betrekking heeft op de WHO-code. Het leek er namelijk op dat één van de instanties die om raad was gevraagd, een uitspraak had gedaan die niet overeenstemt met de weegpunten-folder. Dat is natuurlijk helemaal zorgelijk. De kraampjes zouden dus gewoon weer in de hal staan en de kans was groot dat er ook van alles zou worden uitgedeeld: “Het gaat niet alleen om de cliënten, zoals mijn verhaal hierboven hopelijk duidelijk heeft gemaakt...! Het gaat JUIST om de professionals!! Als ik (…) een brief maak (…), kan die mee in de mapjes als stuk dat bij dit evenement hoort. Daar gaat het nu juist om: bewustzijn creëren!”

De sponsoren zien namelijk soms nog liever professionals aan hun kraam dan ouders. Die professionals krijgen immers in hun hele carrière met enorme aantallen ouders te maken; als zij positief beïnvloed worden en de industrie een warm hart toedragen, is er méér ‘gewonnen’ dan wanneer één ouderpaar voor het bewuste merk kiest.

Iemand die het voor haar werk had uitgezocht, reageerde en zei: “Er is geen twijfel over mogelijk! Het is gewoon niet toegestaan. Je hebt een poot om op te staan en er fel tegen te ageren.” Dat is ook wel nodig, want er bleken ook nog kleine cadeautjes te worden uitgedeeld. Dat is al helemáál verboden, net als het uitdelen van reclamefolders die reclame aanreiken in plaats van wetenschappelijke, neutrale informatie: “(…) dat MAG dus NIET! Het is wettelijk verboden!! En iedereen die meedoet met de organisatie en dit laat gebeuren, is dus onderdeel van dit foute systeem.
Een [cadeautje] met een logo is niet beter dan [datzelfde ding] zonder logo. Het gaat dus niet om het [ding], mensen... HET GAAT OM HET LOGO! Ik wil het wel van de daken schreeuwen, want het blijft maar doorgaan en ik word er (…) echt doodziek van. Men lijkt het gewoon echt niet te (willen) begrijpen, hoe ondermijnend dit is, en gaat toch weer voor het (grote) geld, waarmee dan bijvoorbeeld reiskostenvergoedingen kunnen worden uitbetaald, die dus indirect van de kunstvoedingsindustrie afkomstig zijn. Iedereen die de WHO-code wil respecteren, zou niet naar fout gesponsorde evenementen moeten gaan en zeker geen geld moeten aannemen, want reken maar dat [X] en [Y] de grootste sommen geld hebben aangeleverd. Zodra een evenement ook maar iets met baby's te maken heeft, komen ze als aasgieren op de doelgroep af. En iedereen denkt: "Wat een leuke vogels! Vriendelijk en je krijgt ook nog wat van ze! Niks mis mee!" ”

Wat mij betreft is er dus heel veel mis mee en ik ben (voor sommigen irritant) vasthoudend in mijn afwijzing. Punt is… hoe vaker het misgaat, hoe verbetener ik zelf word, omdat ik het onethische van de overtredingen onverdraaglijk vind. Dat is misschien/waarschijnlijk niet de beste communicatietechniek, maar ik ben ook maar een mens. Dat ik me er zo druk over maak, is geen ‘regelfetisjisme’; dit gaat over zieke en dode baby’s, over moeders die, net als hun kinderen, meer gezondheidsrisico lopen als er geen (langdurige) borstvoedingsrelatie is, over torenhoge kosten in de gezondheidszorg voor de korte en lange termijn en over nog veel meer. Maar ik zit al ruim over de 2000 woorden, dus genoeg voor vandaag! :-)