Positief Opvoeden Drenthe, deel 3

De brochure die ik vandaag wil doornemen, heet ‘Goed ouderschap’ (ondertitel ‘Positieve opvoedingsaanpak van je kind’) en borduurt door op de uitgangspunten in het blog van vorige week. Het resultaat van goed ouderschap wordt in de inleiding als volgt omschreven: een gelukkig kind dat de wereld onbevangen tegemoet treedt, later minder last heeft van gedragsproblemen en goed in de maatschappij kan functioneren.

Een gelukkig kind: check; mee eens. Dat vervolgens het functioneren in de maatschappij wordt genoemd ná het voorkomen van gedragsproblemen… dat vind ik merkwaardig. Waarom kunnen we die problemen niet gewoon weglaten uit deze doelstelling? Het is in feite immers een pleonasme: wie gedragsproblemen heeft, functioneert immers niet goed en is meestal ook niet gelukkig. Bovendien… waarom in die vroegste beginfase al zo de nadruk op problemen gelegd? Helemaal niet nodig; ga gewoon uit van vertrouwen, van het aangeboren (pro)sociaal gedrag van het kind. Een kind heeft er immers ook zelf een groot belang bij om niet uit de groep te worden verstoten, want dat vermindert de overlevingskansen.

Over de aanpak: Kies gewoon de aanpak waar jullie je als ouders prettig bij voelen en waarvan je denkt dat het voor jullie goed werkt.

Ik heb eerder aangegeven dat ik bij al mijn werk door de ogen van het kind kijk. Waar is in deze tekst dat perspectief? Moet de aanpak niet juist voor het kind prettig voelen en ‘werken’ op termijn?

Heb je een partner, dan is het belangrijk dat je er samen als één team in staat.

Dit advies wordt in veel methodes benadrukt en het is waar dat het waarschijnlijk moeilijk is om als partners aan je kinderen een harmonieuze leefomgeving te bieden, wanneer je voortdurend op wezenlijke punten met elkaar van mening verschilt. Het grootste risico van er totaal anders in staan is evenwel dat op den duur de relatie waarschijnlijk geen stand houdt en eindigt of tot zoveel ruzie leidt, dat de kinderen er ernstig de dupe van worden.

Strikt één lijn trekken bij alles, ook als ouders er niet hetzelfde over denken, zal in veel gevallen echter tot gevolg hebben dat het kind zich voor een front geplaatst ziet, een ondoordringbare muur waar ze in al haar afhankelijkheid van haar ouders niet doorheen kan breken. Dat maakt haar eenzaam en geeft haar een machteloos gevoel. Dat is bepaald geen goede basis voor veilige hechting en zelfvertrouwen.

Op pagina 03 komen we weer tegen wat al eerder is genoemd: Trouwens, het perfecte kind bestaat ook niet. Dit nastreven levert alleen maar frustratie en teleurstelling op.

Wat is de definitie van ‘perfect’?

Verderop op de bladzijde: Voor sommige kinderen is het reuze spannend om de grenzen op te zoeken van wat wel en niet mag, en gaan graag de machtsstrijd met je aan. (…) Hij weet dat dit gedrag veel aandacht oplevert en gaat er daarom maar wat graag mee door.

(De taalfout is niet van mij.)

Wat een negatieve benadering! Wie introduceert hier nu de machtsstrijd… het kind of de ‘professional’ die een ‘pedagogisch programma’ promoot? En wie zegt dat een kind er ‘graag mee door’ gaat? Ziet niemand de wanhoop van een kind dat niet wordt gehoord en begrepen?

Beter is het om dit gedrag [‘goed’ gedrag, ‘lief spelen’, MVK] te belonen met aandacht en complimenten. Hiermee stimuleer en bevorder je zijn goede gedrag.

Mijn samenvatting: het is manipulatie, het is africhten. Alfie Kohn stelt (ik herhaal het nog maar eens): “Hoe meer macht je uitoefent, hoe minder invloed je hebt.” En hoe meer je beloont, hoe sterker de intrinsieke motivatie afneemt. Collega Linda Rikkers schreef er een mooi verhaal over, met als motto: "Voed jezelf op en laat je kind met rust."

Pagina 04: Als je kind fouten maakt, ongewenst gedrag vertoont of in de problemen komt, kun je dat jezelf niet aanrekenen.

Echt niet? Nooit? Is dat niet wat al te gemakkelijk en te zeer van zelfreflectie gespeend…?

Neem de verantwoordelijkheid dus niet op je, want dit belemmert je alleen maar bij een stabiele en consequente opvoeding van je kind.

Aha… Gelukkig legt de volgende paragraaf uit dat het ook niet fair [is] om een kind bij problemen en ongewenst gedrag altijd de schuld te geven. Met zulke uitspraken zou elke ouder echter het spoor bijster raken. Hoe kunnen we gedrag nu verklaren, als niemand er de oorzaak van is?

Je kind is je alles, maar daar moet je niet alles voor opofferen. Sommige ouders gaan daarin zo ver dat ze hun eigen behoefte aan rust, ontspanning, intimiteit en plezier opzij schuiven. Niet alleen kan dat de relatie met je partner schaden, het staat ook goed ouderschap in de weg. Streef daarom naar een goede balans tussen eigen tijd en ‘kinder’tijd.

Hieruit blijkt dat ‘kinder’tijd (wat is dat eigenlijk…?) dus geen ‘eigen tijd’ is en dat je tussen die twee een heldere scheiding kunt aanbrengen. Geen idee, hoe dat moet, eerlijk gezegd… Onze kinderen waren namelijk altijd een integraal onderdeel van ons leven. Ze doordrenkten de keuzes en afwegingen die we maakten, de wijze waarop we onze tijd indeelden en hoeveel tijd er voor andere zaken overbleef. Ik begrijp nu dat we met die leefwijze veel hebben ‘opgeofferd’ (wij zeggen altijd: geïnvesteerd) en dat we heel ver zijn gegaan omwille van het welzijn voor onze kinderen…? Vreemd misschien, maar het zijn juist die jaren en hoe we ze invulden, waarvan ik nooit spijt zal krijgen. Ze hebben de relatie met mijn partner én met onze kinderen juist geweldig sterk gemaakt.

Pagina 04/05: Er zijn ouders die ongewenst gedrag niet aanpakken omdat ze denken dat het gewoon een fase is die vanzelf wel over gaat. Deze ouders zoeken niet naar de oorzaak noch naar een oplossing en vergroten bij hun kind daarmee de kans op ernstig(r) gedragsproblemen.

Er zit een rare kronkel in deze tekst in relatie tot de rest van de folder. In de folder worden namelijk allerlei zaken aanbevolen (machtsstrijd, bepaalde vormen van gedrag negeren, prijzen en belonen), die niet het probleem, maar het symptoom bestrijden, die de intrinsieke motivatie van het kind ondermijnen en die daarmee juist gedragsproblemen in de hand werken. Het is me daarom niet duidelijk wat er met deze passage wordt bedoeld.

De rest van pagina 05 behandelt een aantal zaken waarop ik in het vorige blog al heb gereageerd, zoals dat opvoeden energie kost, dat je niet ‘teveel’ van jezelf moet eisen en dat de perfecte ouder en het perfecte kind niet bestaan.

Pagina 06 staat vol met aanmoedigingen om je kind te belonen, te prijzen en te complimenteren (laatste twee zijn verbaal belonen) wanneer het ‘doet wat je zegt’. Heel deze bladzijde, maar in feite de hele serie brochures, gaat over het bekrachtigen of uitdoven van gedrag. Er wordt niet of nauwelijks aandacht besteed aan de emotionele, psychologische of fysiologische oorzaken van het kinderlijk gedrag en evenmin aan de empathische en zodoende ook morele en ethische vorming van het kind. Ik vind dit uitermate zorgelijk, want juist die laatste twee aspecten bepalen voor een groot deel of het kind later als volwassene ‘goed in de maatschappij kan functioneren’, wat volgens de inleiding het resultaat van ‘goed ouderschap’ is.

Op pagina 07 lezen we: Probeer zoveel mogelijk met die ontwikkeling [van het opgroeiende kind] mee te groeien. Zorg dat je kennis altijd up-to-date is. Lees goede informatie over ouderschap en opvoeding en blijf praten en ideeën uitwisselen met familie, vrienden en andere ouders.

Ook deze alinea voelt weer zeer tegenstrijdig aan, want dat een behavioristische focus niet per se tot de meest empathische volwassene leidt… dat is wetenschappelijk bekend, maar wordt niet belicht en de folder biedt dus geen up-to-date informatie. De adviezen in de folders gaan juist sterk uit van het belonen bij gewenst en van ‘love withdrawal’ bij ongewenst gedrag. Je kind je liefde onthouden door bijvoorbeeld te negeren, is sociale uitsluiting; die geeft net zo veel pijnprikkels in het brein als fysieke pijn. Worden ouders daarover wel bijgepraat, als ze deze folders lezen…? Ik vrees van niet…