Vrede op aarde

Een triest geval van een gebrek aan mededogen met en inleving in de medemens vond afgelopen week plaats met de mishandeling en het daaropvolgende overlijden van een lijnrechter in het amateurvoetbal. Hoe komt een kind (de daders zijn pas 15 en 16 jaar oud…) zo onwaarschijnlijk gewelddadig? Hoe kom je zo ver verwijderd van vredelievendheid of desnoods enkel maar zelfbeheersing?

Het goed onder controle houden van al je lichaamsfuncties en jezelf kunnen kalmeren als ze dreigen te ontsporen en biologisch ongezonde waarden aannemen… dat noemen we zelf-regulatie. Een kind kan dat niet bij de geboorte; hij moet dat leren van zijn ouders en in de prille fase primair van zijn moeder. Na negen maanden in haar lijf moet hij nog geruime tijd op of in ieder geval heel dicht in de buurt van haar lijf blijven om haar co-regulerende invloed te ondergaan. Zij biedt hem troost als hij verdrietig is; zij biedt hem bescherming als hij zich onveilig voelt; zij biedt hem voeding als hij honger heeft. De behoeftebevrediging die zij realiseert, geeft het kind het vertrouwen dat de wereld in orde is, dat je er niet alleen voor staat als het moeilijk is.

Fysiologisch leidt dat vertrouwen in het babybrein tot een staat waarin oxytocine en dopamine de overhand hebben. Borstvoeding levert daaraan uiteraard een zeer belangrijke bijdrage, omdat het proces aan de borst enorm veel positieve zintuiglijke prikkels geeft: aanraking, geur, smaak, mama’s huid, gezonde spijsvertering, gezichtsmimiek. Al die ervaringen veroorzaken een boost aan neurologische signalen en leiden tot de aanleg van synapsen, de hersenverbindingen die ervoor zorgen dat we snel en adequaat op van alles en nog wat om ons heen kunnen reageren. Daar worden we als mens ‘groot en sterk’ van, in bredere zin dan alleen maar de ontwikkeling van een krachtig lichaam. We worden er stabiel van; we schieten niet voortdurend in de stress en ervaren niet aan de lopende band bedreigingen in de omgeving. In die koesterende aandacht voelen we ons gezien en gehoord en dus hoeven we niet in een latere fase opgejut en opjuttend op jacht naar behoeftebevrediging. We hoeven ons ook niet steeds gepasseerd en geschoffeerd te voelen, wat vervolgens gemakkelijk in agressieve verdediging ontaardt.

Cruijf zei deze week dat het aan de opvoeding ligt, dat het op dat voetbalveld zo uit de hand liep. Minister Schippers was het daarmee eens, maar trok naar mijn smaak een heel foute conclusie: “Die kinderen moet gewoon luisteren! Gezag, dat is wat ze moeten leren!” Echt, is dat de oplossing?
De geboorte van een baby is de start van een nieuw leven, een mensje in je bestaan aan wie je als ouders veel kunt geven. Een kind dat veel liefde ontvangt, ontwikkelt zich aantoonbaar anders dan een kind dat emotioneel wordt verwaarloosd. En wie zich sterk en ondersteund voelt, treedt het leven anders tegemoet dan wie het gevoel heeft er alleen voor te staan.

Maakt een ander een fout? Dat betekent niet dat hij jouw bestaan ontkent en daarvoor moet worden mishandeld en vermoord. Hij heeft zich misschien gewoon vergist of had een slechte dag. Het is moediger die ander daarvoor te verontschuldigen dan hem in elkaar te slaan.
Deze week las ik: “Het karakter waarmee je geboren bent en dat in je genen zit, maakt meestal de dienst uit. Moed of roekeloosheid of angst, ze zitten in de genen zit en daar kun je niks aan doen.”
Dat zou betekenen dat lafaards en criminelen zo worden geboren, de ultieme vorm van determinisme: “Alles ligt vast, het maakt niets uit met wie je omgaat en welke informatie je tot je neemt, want je kunt nergens aan ontsnappen.” Ik heb dat nooit geloofd en ben zeer verheugd dat onderzoek tegenwoordig aantoont dat de hersenontwikkeling en het karakter daadwerkelijk door de omgeving worden beïnvloed. Het maakt dus wel degelijk uit hoe we onze kinderen bejegenen.

Laten we er dus zijn voor ze. Dat nabijheid en koestering in de prille levensfase ‘verwennen’ zouden zijn, is zoiets als zeggen dat de aarde plat is; het is achterhaalde wetenschap. Wanneer we onze kinderen vasthouden als ze klein zijn, kunnen we ze bij het groter worden in vertrouwen loslaten en hun ontdekkingsdrang de ruimte geven. Wanneer we hen respectvol benaderen, zullen zij ons en de wereld respectvol tegemoet treden. Dat is waar ‘vrede op aarde’ begint!