woensdag 19 februari 2014

Positief Opvoeden Drenthe, deel 7

Baby’s en slapen… Ouders met baby’s en slapen… het is en blijft een hot topic in de wereld van opvoeding en ouderschapsadviezen. Afgelopen zaterdag heb ik daar al het één en ander over gezegd in mijn blog en vandaag pak ik één van de folders erbij die door Positief Opvoeden Drenthe zijn uitgegeven over dit onderwerp. De titel is ‘Slaap kindje slaap’ met als ondertitel ‘Lekker slapen bij baby’s’. Hé… nu ik naar die ondertitel kijk, moet ik eigenlijk wel glimlachen… ‘slapen bij baby’s’… dat is een goed idee! Eens kijken of de strekking van de folder daadwerkelijk een aanbeveling is om lekker bij je baby te slapen. Ik heb zo’n idee dat we bedrogen gaan uitkomen…

De meeste kinderen zijn nog maar net geboren of ze vallen alweer in slaap. Het is een belangrijk onderdeel in hun jonge leventje en als ouder wil je niets liever dan je kindje lekker te laten slapen. Daarvoor is het belangrijk dat je baby een vast slaapritme ontwikkelt. Makkelijk inslapen, ’s nachts verder slapen na het wakker worden, het is het eerste leerproces in een mensenleven. Deze folder helpt je bij het ontwikkelen van dat slaapritme en zorgt ervoor dat je zoveel mogelijk kunt genieten van je baby, ondanks dat jouw slaapritme ook verandert.

Wel, het begint weer gezellig, met een opeenstapeling van misvattingen, mag ik wel zeggen.
Willen ouders niets liever dan dat kun kind lekker slaapt? Of willen ouders dat hun kind zich prettig voelt bij alle activiteiten, waarvan slapen er één is?
Wie zegt (en toont aan!) dat het ontwikkelen van een vast slaapritme heel belangrijk is in de vroege levensfase? En voor wie is dat belangrijk… voor de baby of voor het dag- en nachtritme van de ouders, dat door de komst van de baby liefst niet verstoord moet raken?
Inslapen en ‘doorslapen’ zijn NIET, ik herhaal NIET de eerste leerprocessen in het leven. Het eerste leerproces van een baby om te overleven is het maken van sociaal contact met de primaire verzorgers en vervolgens het leren drinken aan de borst. Inslapen is überhaupt geen leerproces; inslapen is iets wat gebeurt als een baby moe is en zich veilig voelt. Ook ’s nachts verder slapen na wakker worden gaat vanzelf als een kind zich gekoesterd en geborgen weet.

Baby’s zijn net volwassenen.
Dit is een denkfout. Baby’s zijn volwaardige mensjes en ze kennen emoties die inderdaad een zelfde soort uitwerking op hen hebben als die emoties hebben op een volwassene (zoals angst, geluk en tevredenheid). Met hun onrijpe brein zijn ze echter bepaald niet vergelijkbaar met een volwassene. Het cruciale feit dat het cognitieve deel van het brein nog lang en lang niet is volgroeid, maakt dat baby’s een wezenlijk andere behoefte hebben aan troost en bevestiging van hun veiligheid dan grotere kinderen en volwassenen. Ze zijn nog niet tot zelfregulatie in staat en hebben dus de coregulatie van een groter lichaam nodig. Dit heeft grote consequenties voor hoe we ze verzorgen en wat we ze bieden ten aanzien van hun slaap.
Geconstateerd wordt in de folder dat kinderen heel verschillend zijn. Het is dan ook moeilijk om hier richtlijnen voor te geven. Zo is dat, dus laten we dat dan ook maar niet doen.
Ieder kind heeft zijn eigen leerproces, maar ze hebben allemaal wel hetzelfde doel: langer slapen ’s nachts, en minder overdag.
Dit is helemaal geen doel; het is misschien het doel van de ouders (of van de schrijvers van deze folder), maar het is niet het doel van het kind. Dit is gewoon wat er gebeurt, als een kind de kans krijgt zich overeenkomstig het normale patroon te ontwikkelen; het is geen doel.

Vanaf drie maanden zien we steeds meer baby’s zes uur achter elkaar doorslapen en rond een half jaar slapen de meeste baby’s de hele nacht door.
Gewoontegetrouw stel ik de definitievraag: wat is ‘de hele nacht’ en wat is ‘doorslapen’? Vrijwel geen volwassene ‘slaapt de hele nacht door’. Of is de definitie: ‘gedraagt zich zodanig dat de ouders er niet door gestoord worden’?
Dan een bijzondere tussenkop op pagina 03, ook al is al gesteld dat je voor het slapen geen richtlijnen kunt geven:
Lekker slapen doe je zo
Er lijkt dus een truc te zijn die je kunt toepassen.

Je wilt genieten van je kind. En genieten doe je het meest als jezelf ook uitgerust bent.
(De spelfout is niet van mij.)
Ik krijg de kriebels van dit soort formuleringen: een kind is geen gadget dat jou vermaak biedt. Daarnaast proef ik polarisatie in deze zin, een ‘jij vs. ik’-sfeer. Waarom staat hier niet iets als: “Om goed te functioneren en om de onderlinge communicatie gedurende de dag prettig en geduldig te laten verlopen, heb je allemaal je rust nodig.”
Genieten van je kind doe je het meest als jezelf ook blijft genieten van het leven. Neem daar dus gewoon de tijd voor.
Blijkbaar is ‘genieten van het leven’ gedefinieerd als ‘dingen zonder je baby doen’.

Pagina 04:
Je kindje slaapt het lekkerst op zijn rug en op een stevig matras.
Kan dat worden onderbouwd? Is dat aan baby’s gevraagd?

Bij jou in bed laten slapen, heeft een aantal nadelen. Je baby kan onder het dekbed terecht komen, tussen jullie in bekneld raken, en er is een grotere kans op wiegendood. Verder slapen kinderen onrustiger bij hun ouders in bed en loop je de kans dat je baby na verloop van tijd niet meer terug in de eigen wieg wil.

Tsja… waar zal ik beginnen?

In de eerste paar maanden na de geboorte is het goed om regelmaat aan te brengen in de eet- en slaaptijden.
Weer: wie zegt dat, dat dat belangrijk is? En vanaf welk moment gaan we baby’s in dat ritme persen?
Pagina 05: Na het wakker worden de voeding, spelen en rondkijken, en vervolgens weer op bed leggen bij de eerste tekenen van vermoeidheid. Zo leert je baby dat hij wakker op bed wordt gelegd en zelf in slaap moet vallen.
Wakker in bed leggen… dat is in veel methodes helemaal ‘in’ tegenwoordig. Dus als je van de voeding bij mama aan de borst heerlijk bedwelmd bent geraakt, moet je eerst weer wakker worden? Je mag niet in haar armen of aan haar borst verder slapen? Je *moet* in je eigen bed? En als iedereen het nou heerlijk vindt, al die lichamelijke nabijheid… wat zijn dan de goed onderbouwde bezwaren?
En dat ‘zelf in slaap vallen’, dat is ook zo wat… je valt toch altijd zelf in slaap? Dat kun je niet uitbesteden!

Je baby gaat langer slapen en je kunt na verloop van tijd de nachtvoeding afbouwen. Houd dit ritme vast en probeer te voorkomen dat de slaaptijden van je baby worden verstoord.
Na verloop van hoeveel tijd? Het is heel normaal als een baby nog lange tijd, tot een jaar of anderhalf of langer zelfs, ’s nachts wat bevestiging nodig heeft. Borstvoeding kan die prachtig en snel bieden.
Hoe de fysiologie van voeden, veiligheidsbeleving en slaap in elkaar zit… daarover ontbreekt behoorlijk wat kennis, zo laat de volgende alinea op pagina 05 zien:
Veel ouders wiegen hun kindje in slaap en leggen hem dan in bed. Dat klinkt vertederend, maar kun je beter niet doen. Is je kindje erg overstuur of huilerig, dan kun je een beetje wiegen of schommelen om het in slaap vallen makkelijker te maken. Maar in slaap vallen is in principe iets dat hij zelf moet leren. Leg hem daarom het liefst wakker in bed, en verlaat de kamer. Valt je baby in slaap tijdens het voeden, ga dan niet door maar leg je kindje op bed. Als dit vaker gebeurt, vervroeg dan de eettijden om in slaap vallen te voorkomen.

Ook op pagina 06 staat nog allerlei droevigs, maar mijn blog is alweer aardig lang, dus nog even naar pagina 07 en 08.

Na zijn voeding gaat hij meestal weer rustig slapen. Zo niet, dan kun jij of je partner hem een beetje wiegen, een speentje geven, hem strelen of zachtjes tegen ‘m praten om hem kalm te krijgen.
Waarom wordt hier niet geopperd om nog weer of gewoon wat langer te voeden? Dát biedt een baby wat hij nodig heeft: voeding, warmte, troost, veiligheid. Een speen is daarvoor een inferieur alternatief en kan in de vroege fase de borstvoeding verstoren. Bovendien kosten al deze technieken vaak veel meer energie en tijd van de ouders; die moesten toch zorgen zelf zo goed mogelijk uitgerust te zijn…?

Bij de tips:
Probeer je kindje altijd wakker in bed te leggen en voorkom dat hij in jouw aanwezigheid in slaap valt.
(…) Ga daarom ook nooit te snel naar je kindje toe als hij ‘s nachts wakker wordt, maar geef hem even de ruimte om zelf weer in slaap te vallen.
Betekent dit dat je een baby moet laten huilen…? Ik kan het niet opmaken uit de tekst en vind er ook geen waarschuwing in tégen laten huilen.

Tot slot, op pagina 08:
Het is van belang dat ze dit [zelf in slaap vallen] zelf aanleren. Na drie tot zes maanden is de nachtvoeding niet echt meer nodig en kun je ermee stoppen. Je kindje kan nog wel wakker worden, maar hij wil dan eerder aandacht dan voeding. Het is dan aan jou om te beslissen wat je doet. Ga je nog even door met de nachtvoeding of niet.
Dit klinkt mij niet in de oren als een warm pleidooi voor borstvoeding in de nacht, terwijl dat ook de aandacht en troost geeft die je kind nodig heeft.

De sfeer van de folder is andermaal dat je ervoor moet zorgen dat je kind je zo snel mogelijk niet meer nodig heeft en zich behoorlijk gedraagt, want anders roep je allerlei ellende over jezelf af.
Lees dit eens en luister ook naar wat Darcia Narvaez te zeggen heeft over de zorg voor baby’s (vooral 2.50-3.52 minuten), ook in de nacht. Of doet wetenschappelijk inzicht er niet toe en is de behavioristische visie leidend…?

5 opmerkingen:

  1. Ik ga over het algemeen akkoord met jou, maar ik begrijp niet waarom je ook negatief dood over het stukje "je baby slaapt het best op zijn rug".
    Je kan idd niet zeggen of ie niet liever op zijn buik slaapt. Waarschijnlijk wel, veel kinderen (zo ook de mijne) gaan vanzelf op de buik slapen eenmaal ze zich kunnen draaien. Maar dan kunnen ze zichzelf dus draaien, en is de risico op wiegedood weer een pak kleiner.
    Het is gewoon een bewezen feit dat in België de wiegedoodcijfers erg laag zijn tov elders omdat hier zo gehamerd wordt op "baby's moeten op de rug slapen". De wiegedoodcijfers zijn sindsdien effectief gedaald.
    Ik raad het dus ook de ouders aan die ik in mijn werk (vroedvrouw/draagconsulente/...) tegenkom.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Dank voor je reactie, Madammeke!
    De folder zegt: "Je baby slaapt het lekkerst op zijn rug." Er staat niet: "Je baby kan naar onze mening het beste op haar rug slapen." Je kunt voor een ander niet bepalen hoe die het lekkerst (dus: het behaaglijkst, het comfortabelst, het prettigst) slaapt. En áls je daarover op biologische, antropologische gronden al iets zou kunnen zeggen, dan zou het waarschijnlijk zijn: "Je baby vindt het het fijnst om zó dicht bij jou te slapen dat ze je kan voelen en ruiken en aanraken." Zo slapen namelijk de meeste zoogdierjongen en zo slapen wereldwijd ook de meeste jonge kinderen.
    Mijn bezwaar tegen uitspraken die de indruk wekken dat een ander weet wat jij het fijnst vindt, is dat het al snel een hellend vlak wordt: het is paternalistisch. Het ontkent de autonomie van ieder individu, hoe klein ook.
    Wat wiegendood betreft: ik meen te weten dat de Nederlandse cijfers mondiaal gezien het laagst zijn. Ze schijnen sinds de rugliggingsaanbeveling inderdaad fors te zijn gedaald, maar synchroniciteit is niet altijd volledige causaliteit. Er zijn ook andere factoren die een rol spelen. Bovendien zijn er ook altijd ouders die aan bedding-in blijven doen, alleen ze praten er niet over, omdat ze weten dat zorgverleners er 'tegen' (moeten) zijn. Hoe hoog die cijfers zijn en ook altijd zijn gebleven, weten we in feite dus niet.
    Tot slot: in de wiegendoodcijfers vormen de alleen-slapende kinderen in de meeste gevallen het grootste percentage...!
    Al met al lijkt het me wenselijk dat ouders worden geïnformeerd over de diverse aspecten van een veilige slaapsetting, óók en vooral over hoe bedding-in veilig kan worden gemaakt. Dat gebéurt namelijk gewoon, of het nu wordt verboden of niet en of ouders het vooraf nu van plan waren of niet. Het gebeurt. We verbieden ook seks niet; we geven seksuele voorlichting, want we weten dat het tóch zal gebeuren, dus veiligheid staat voorop. Zo zou er ook met slapen moeten worden omgegaan; op basis van goede informatie kunnen ouders zelf een weloverwogen keuze maken. Dat is bij alles wat ik doe en vind mijn leidraad: autonomie van ouders bevorderen door het verstrekken van informatie die hen helpt hun kind en haar behoeften te begrijpen en te bevredigen!

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Wat ik het vreemdste vind, zijn inderdaad de opmerkingen over dat je als ouders "tijd voor jezelf" moet nemen en "leuke dingen" moet blijven doen. De suggestie wordt dan gewekt dat dit activiteiten zijn zonder je kindje.
    Ik ben moeder geworden op mijn 40e en misschien is dat de reden dat ik het moederschap ervaar als het mooiste kado dat ik ooit heb gekregen. "Leuke dingen doen" en "aan mezelf toekomen" doe ik dus samen met mijn zoontje. Dan heb ik namelijk pas een leuke dag!
    En een van de eerste dingen die mensen aan je vragen als je baby een paar weken oud is, is meestal: slaapt hij al door? Alsof dat het hoogste doel is dat je als nieuwbakken ouders hebt...
    Ik heb Jens nooit in een slaap-eet-speel ritme gedwongen. Hij at als hij honger had en sliep als hij moe was. Soms in zijn wiegje, soms in mijn armen, soms aan mijn borst. Ik weet dat er mensen waren in mijn omgeving die vonden dat ik hem verwende maar ik heb ze het ongelijk bewezen. Mijn zoon is een super-makkelijk mannetje. Hij is vrolijk, lief, aanhankelijk en huilt maar heel weinig. Hij heeft zijn eigen ritme gevonden en daar heb ik geen klok bij nodig gehad.

    Volgens mij heb ik via deze site een keer een verhaal gelezen over de desastreuze gevolgen van de huilrichtlijn van Ria Blom. Ik ben daar zo verdrietig van geweest. Hoe dit kindje onveilig was gehecht en hoe de gevolgen daarvan door ijlen. Ik heb hier mijn moeder over verteld en dat ik daarom Jens niet wilde laten huilen. Dat mijn kind zich nooit wanhopig, eenzaam of verstard van angst en nood mag voelen. En toen begreep ze het. Ze zegt nog regelmatig met een glimlach: dit is een gekoesterd kind!

    Het grote probleem met al dit soort brochures en richtlijnen is dat ze inderdaad de ouder centraal stellen en niet de baby. Het gaat vooral over de behoefte van de OUDER aan een vast ritme en lekker doorslapen. Dat is jammer en soms eigenlijk schandalig. Ik zou alle mama's willen vragen: volg je instinct!!! Er zijn maar heel weinig moeders die hun kind kunnen laten huilen en die het niet raakt. Dus als het je raakt, laat het dan niet gebeuren!!

    Tot slot: verzwijg geen dingen op het cb maar ga de discussie aan. Jij bent de ouder van het kindje en de verpleegkundige of de arts niet. Jij bepaalt hoe je het doet. Ik heb forse kritiek gehad op het borstvoedingsbeleid (lees: niet aanwezig) en dat vonden ze niet leuk maar wel nuttig.

    Ik kijk uit naar je volgende blog!

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Dankjewel voor je reactie, Hanneke! Het klopt dat je hier op mijn blog dat lange, heftige verhaal hebt gelezen. Dit is de link erheen, mocht je die nog een keer willen gebruiken: http://borstvoedingscentrumpantarhei.blogspot.nl/2013/10/richtlijne-excessief-huilen-een-heftige.html . En wat fijn om te horen dat je moeder daardoor anders naar dingen is gaan kijken en dat mooie woord 'gekoesterd' gebruikt! Dat is groei voor jullie allemaal, voor haar, maar ook voor jullie onderlinge relatie en voor haar relatie met haar kleinkind. Prachtig!
    Wat jij beschrijft, is inderdaad wat langetermijnonderzoek laat zien: veilig gehechte kinderen zijn later stabiel en onafhankelijk. Ze hebben vertrouwen in de wereld om hen heen en als er tegenslag is, weten ze op wie ze kunnen rekenen en zijn ze in staat om hulp en ondersteuning te vragen. Dat is een volwassen attitude, niet die van afhankelijkheid (baby/kind) of onafhankelijkheid (pubers), maar van wederzijdse afhankelijkheid: je hebt in allerlei situaties de ander nodig en je durft zowel te geven als te ontvangen.
    Over instinct... daar ben ik tegenwoordig wat aarzelend. De culturele invloed van kreten als 'je moet je kind niet verwennen' en 'laat maar huilen, daar krijgen ze niks van', is vaak zó groot, dat dat bij moeders/ouders resoneert als ze voor bepaalde (opvoedings)keuzes staan. Soms voelt die culturele inprenting (die verwijdering en distantie aanmoedigt...) dan bijna als 'instinct' aan, als hetgeen je eigenlijk zou moeten doen. In die zin kan dat 'gevaarlijk' zijn, want ouders laten zich soms grootschalig afhouden van wat ze willen doen, omdat er een andere stem in hun hoofd klinkt. Omgekeerd kan het ook zo zijn dat ouders het gevoel hebben dat ze structuur moeten aanbrengen en als dan iemand ineens zegt dat dat in die vroege fase niet belangrijk is, kan ook dát verwarrend zijn. Kortom: het gebrek aan informatie over de fysiologie van jonge kinderen zet veel mensen op een dwaalspoor. Helaas geven veel eerstelijnszorgverleners die informatie niet (omdat ze zelf vaak niet over die kennis beschikken...) en dus worden ouders ook niet wijzer via die route. Ik hoop dus maar dat er steeds meer bekend wordt over de primaire behoeften van baby's voor hun ontwikkeling op de lange termijn en zal mijn best doen aan die kennis zelf blijvend een bijdrage te leveren! :-)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dank daarvoor! En ik begrijp wat je bedoelt aangaande instinct. Ik zal je met plezier blijven volgen!

      Verwijderen